Mijn ouders, deel 3: 1973 - 1982

... met bijdragen van Zus ...

In de eerste post over mijn ouders heb ik beschreven  hoe ze elkaar ontmoet hebben, hoe ze in het leven stonden en wat hen bezig hield tot begin 1960. Kort samengevat hadden ze een gebruikelijke traditionele relatie van die jaren, waarbij de man werkte en de vrouw thuis het huishouden deed en de kinderen grootbracht.

De tweede post beschrijft hun leven tussen 1960 en 1973. Buiten mijn vaders schuld om (familieomstandigheden en Tweede Wereldoorlog) was er van zijn studie niet veel terecht gekomen. Dat "repareerde" hij door in zijn avondstudie zijn middelbare schooldiploma en een boekhouddiploma te halen. Dat gaf hem niet alleen een betere functie op zijn werk bij de Gemeentelijke Technische Bedrijven (G.T.B.) in Schiedam ...

Foto van Pa achter zijn bureau tijdens zijn werk bij de G.T.B.
De foto is waarschijnlijk begin zeventiger jaren gemaakt

 ... maar stelde hem ook in staat een goede bijbaan als boekhouder bij een groothandel in staal te krijgen. Hierdoor werd de "financiële armslag" van ons gezin een stuk beter en kregen we de beschikking over een auto. Dat gaf mogelijkheden voor buitenlandse vakanties, iets wat vooral Pa erg ambieerde. Half jaren zestig kregen Zus en ik verkering en daardoor werd het gezinsleven van Pa en Ma ook een stuk rijker met Zwager en Diny erbij. Rond 1970 werden ze ook nog tweemaal grootouders van Zus&Zwager, wat een verdere verrijking van hun leven was. Maar rond hun vijftigste kregen beide medische problemen. Pa raakte overwerkt, maar dat leverde een reisje naar Mayrhofen (Oostenrijk) op. Dat verruimde hun blik op Europa en daar zouden ze nog jaren naar toe gaan. Ma's medische problemen waren serieuzer van aard. Na een lang ziekbed moest ze een openhartoperatie ondergaan. Daar kwam ze als een wonder doorheen en knapte goed op. Tien dagen na de operatie kon ze weer naar huis. Hier waren we gebleven in de tweede post over mijn ouders. Deze derde post begint bij haar ontslag uit het ziekenhuis tot en met de ziekte en het overlijden van Pa, negen jaar later.

Dus, al heel snel knapte Ma op en haar conditie ging met sprongen vooruit. In de Slachthuisbuurt woonden we op de derde etage zonder lift. De dokter adviseerde om te verhuizen, zodat Ma geen trappen meer hoefde te lopen en twee maanden later (mei 1973) verhuisden Ma en Pa naar de Aalscholverlaan in Vlaardingen. Het was een modern flatgebouw met lift. Diny had vanaf ons trouwen (eind 1971) "het gezin van Pa en Ma" (met ons erbij als inwonend) draaiende gehouden Op het moment dat Pa en Ma in de Aalscholverlaan gingen wonen, konden Diny en ik eindelijk ons appartement in Vlaardingen gaan bewonen. Ons huis had bijna een jaar op ons staan wachten, het was alleen maar gebruikt om wat vrienden en familie te ontvangen. Ma was voldoende opgeknapt en Ma en Pa hadden onze hulp niet meer nodig. Voor hen, maar ook voor ons, begon een nieuwe fase in ons leven.

Natuurlijk was er nog een gezinslid die mee verhuisde naar de Aalscholverlaan: Bruno de hond. Hij was inmiddels dertien jaar en dus de jongste niet meer.

Bruno, uitgelaten door Pa met kleinkind Desirée, in de Aalscholverlaan (1972/73)

Maar weldra kwam er verdere familie-uitbreiding. Diny was namelijk in verwachting én Diny's nichtje Diana zou bij ons komen wonen. Het hoe en waarom heb ik in in de post "Eerste kwartaal 1973: In verwachting" uitgelegd. Deze uitbreiding van de familie was natuurlijk een verder verrijking van het grootouderschap van mijn ouders.

In de Aalscholverlaan: Pa en Ma bewonderen Dennis, Diana zit er nog wat onwennig bij ...

In die tijd was het bij vele families een gewoonte, dat de kinderen in het weekend op visite gingen bij hun ouders. En zo was dat ook bij ons. Op die manier deden we niet alleen onze ouders een plezier, maar ook onszelf, omdat Zus, Zwager, Diny, Blogger en de neefjes en nichtjes elkaar ook regelmatig zagen. In ons specifieke geval waren we dus vaak met zijn achten op bezoek bij onze ouders in de Aalscholverlaan. Natuurlijk bleef het niet alleen bij de weekends in de Aalscholverlaan, ook werden soms hoogtijdagen gezamenlijk gevierd zoals sinterklaas, kerstfeest, verjaardagen of lustrums. Vaak werden dan de nichtjes en neefje gefotografeerd, zoals op onderstaande foto van een Sinterklaasviering bij Zus&Zwager op het Laseurpad in Schiedam. Want bij een sinterklaasfeest staan immers de kinderen centraal  ...

Sinterklaasviering bij Zus en Zwager (1976)

... en er zijn ook foto's waar Pa en Ma opstaan, zoals de Sinterklaasviering bij Diny en mij thuis.

Afwachtend tot het uitpakken kan gaan beginnen ...
Sinterklaasviering bij Diny en mij thuis (1979)

Zwager was fulltime als boekhouder gaan werken bij de snel groeiende staalhandel, waar Pa eerst de volledige administratie deed. Pa behield daarna zijn afgeslankte bijbaantje bij dat bedrijf, wat ook nog een aardige klus was. Op dat bedrijf waren ook regelmatig bijeenkomsten en feestjes, waarbij Pa en Ma dan ook uitgenodigd waren. Hieronder een groepsfoto van de aanwezigen op zo'n feestje.

 

Pa&Ma en Zus&Zwager op een feestje van het staalbedrijf waar Pa en Zwager werkten.
Pa en Zwager achterste rij, achtste en twaalfde van links; Ma en Zus voorste rij, vijfde en zesde van links

Nadat Bruno eind 1975 gestorven was, wilde Ma graag een nieuw hondje kopen, tegen de zin van Pa in. Zij deed het toch en dat hondje, Brandy, een abrikooskleurig dwergpoedeltje, was een heel leuk en speels hondje. Vrijdags was Brandy gekocht en op zaterdag speelden onze kinderen met hem ...

Diana speelt met het nieuwe hondje Brandy bij mijn ouders thuis

Maar al snel bleek dat het beestje bij aankoop al niet erg gezond was en stierf reeds na drie dagen. Eind april 1976 kwam er een nieuw, soortgelijk hondje en die bleek wel levensvatbaar te zijn. En hoewel Pa er in eerste instantie op tegen was, waren Pa en Brandy-2 later onafscheidelijk.

 

Brandy-2, met Diana en Dennis bij ons thuis

 

Ma knapte verder op van haar operatie, had wel een flinke jas uitgetrokken (door haar operatie was ze in één klap een jaar of tien ouder geworden), maar kon bijna alles weer volledig doen. Zo ook gingen Ma en Pa weer op vakantie! En daarvan hebben ze samen erg genoten ...

 

Sinds halverwege de zestiger jaren gingen Pa en Ma zeer regelmatig op vakantie naar Mayrhofen in het Zillertal in Oostenrijk, zowel in de winter als in de zomer. Het waren georganiseerde reizen van Hotelplan en ze reisden met de (nacht)trein in slaapcoupés.Logeren deden ze steevast in hotel Rose. En op die manier bouwden ze ook een goede relatie op met de eigenaar en zijn vrouw van dat hotel, de familie Kröll. Grappig om op de website van het huidige hotel Rose te lezen, dat anno 2022 het hotel nog steeds gerund wordt door deze familie, en wel door een kleinzoon van het echtpaar Kröll dat mijn ouders hebben meegemaakt. Wat mijn ouders bijzonder leuk vonden was de sfeer en het vertier in het hotel en omgeving. De Tiroler muziek vonden ze ook erg leuk. Ze bouwden een goede band op met accordeonist Sebastiaan, één van het duo "Auf Gent's" die in Mayrhofen naar hotels kwamen om gasten te entertainen. Hieronder wat beelden, die meer zeggen dan duizend van mijn woorden ...

Pa en Ma tijdens een van de eerste vakanties in Mayrhofen (~1965)
Dit is mijn lievelingsfoto van mijn ouders, hieruit straalt geluk, tevredenheid, ontspanning ...

Dit is wat ze zo leuk vonden ... gezelligheid. Op de foto staat naast Pa accordeonist Sebastiaan.

Deze accordeonist is de andere helft van het duo "Auf Geht's" en de serveerster schijnt Evi te heten

Ook namen ze kleindochter Desirée een keer mee  naar Mayrhofen. De sterk verkleurde dia is niet een erg mooie foto geworden, maar is naar mijn idee een hele tedere foto, die de liefde van een opa voor zijn kleindochter laat zien ...

 

Pa en Desirée aan de oever van de Ziller in Mayrhofen.
... een gedigitaliseerde, sterk verkleurde afbeelding van een dia, maar zo lief dat ik die niet kan overslaan ...

Zus en Zwager zijn ook twee keer met vakantie in Mayrhofen geweest, waarbij ook een keer samen met Pa en Ma, en de onderstaande foto is daar getuige van. Hoewel Zwager op onderstaande foto ontbreekt bij het toetje (apfelstrudel met slagroom), maakt de lege stoel mét een extra bord het zeer aannemelijk dat Zwager zélf de fotograaf was ... 😉.

Zus, Desirée, Ma en Pa aan de apfelstrudel met slagroom; Zwager is de fotograaf ...

 

Zelfs troffen Ma en Pa een keer Pa's meest geliefde collega Karel Companje met zijn vrouw in Mayrhofen. Ze hebben daar gevieren onder andere een wandeling gemaakt, waarbij Pa "in het nauw gedreven werd" door een paar geiten. Hiervan zijn onderstaande foto's bewaard gebleven ...

 

Pa in het nauw gedreven door een paar geiten. Collega Karel Companje legt het vast ...

Ma, Pa en mevrouw Companje tijdens de "geitenwandeling"

Uiteindelijk zijn Pa en Ma zo'n twintig keer in hun favoriete plaatsje geweest. Ter gelegenheid daarvan werden ze gehuldigd door de burgemeester op het stadhuis van Mayrhofen ..

Pa en Ma worden door de burgemeester van Mayrhofen gehuldigd wegens "langdurige trouw" aan de stad

 

Bij het pakketje dat de burgemeester in zijn hand heeft zat ook onderstaande "Ehrenurkunde" ...

 

En ze maakten ook vrienden in Mayrhofen. De grootste vriendschap was wel met een Deens echtpaar, Paul en Kirsten, die ze, samen met hun kinderen, al bij één van hun eerste bezoeken aan het dorpje ontmoet hadden ... 

 

Bjarne, Kirsten, Helle, Ma en Paul aan het diner in Mayrhofen; Pa is de fotograaf ...

Pa en Ma hadden in 1971 een uitnodiging gekregen om een aantal dagen bij hen in Værløse (vlak bij Kopenhagen) kerstmis te komen vieren. Omdat Ma toen te zwak was om dat stuk te reizen, zijn Diny en ik met Pa meegegaan. Ik heb in een eerdere post daar al aandacht aan besteed (link).

 

Pa en Diny maken samen met Paul, Kirsten en Helle een ommetje door Værløse (Kerstmis 1971).

 Toen Ma een aantal jaren later hersteld was, gingen ze alsnog samen hun Deense vrienden opzoeken in Værløse. Kirsten's zus Birte en zwager Kryst uit Gedser, die Pa en Ma ook al eens in Mayrhofen hadden getroffen, waren ook van de partij.

 

Pa en Ma op bezoek bij Paul en Kirsten in Denemarken.
Paul maakt de foto, Birte en Kryst zitten weerszijden naast Ma

 Het bleef niet bij één bezoekje. Onderstaande foto is tijdens een andere gelegenheid in Denemarken genomen ...

 

Birte, Helle, Kirsten, Ma, Paul en Kryst; nu is Pa de fotograaf

 

Omgekeerd brachten Paul en Kirsten ook een tegenbezoek aan Vlaardingen. Deze foto is onmiskenbaar in de Aalscholverlaan gemaakt en wel vóór 1976, want Bruno staat er ook nog op ...

Paul en Kirsten op bezoek in de Aalscholverlaan; toch handig zo'n zelfontspanner 😉.
Bruno is ook getuige, dus het moet 1975 of eerder geweest zijn ...

Maar ook gingen Ma en Pa (op zijn minst) een keer "gewoon" op vakantie in Denemarken. Ze hebben in ieder geval een keer in Skive op Jutland gelogeerd. Ik heb echter geen dia's gevonden om dit te illustreren ...

 

Pa vond de Deense vriendschap zo belangrijk dat hij zelfs probeerde de Deense taal een beetje machtig te worden om hen brieven in het Deens te sturen. Ik heb nog een rijtje "Deense- en Deens georiënteerde" boeken van Pa in mijn kast staan (foto onder), die getuige zijn van de interesse van Pa voor dat land.

 

De Deense boeken van Pa

 

Maar ze gingen nóg iets nieuws doen op het gebied van reizen, iets waar wij, als kinderen, ons enorm over verbaasden. Ze gingen namelijk eens kijken of georganiseerde busreisjes wat voor hen was. Aan de ene kant wisten we wel dat Pa geen "autocoureur" was. Hij hield niet van (verre) autoritten, naar Oostenrijk en Denemarken gingen ze immers met de trein. Naar België met de auto was al een hele onderneming. Maar met busreisjes mee??!! Dat leek ons helemaal niks voor hen. Maar wij vergisten ons enorm. Want tijdens de eerste reis die ze maakten, hadden ze het reuze naar hun zin. Ze maakten daar ook vakantievrienden ...

Op het eerste busreisje maakten ze al gelijk vakantievrienden.
V.l.n.r. Gerrit, Tiny, Wim, Klazien, Ma en Pa.

Klazien en Wim kwamen uit Noordwijk en Tiny en Gerrit kwamen, jawel, uit Vlaardingen. Bij hen gingen ze dan ook regelmatig op visite.

 

Met die vrienden hebben Pa en Ma meerdere busreisjes gemaakt, hoeveel weten we niet precies. Het zijn er zeker twee geweest, maar aangezien ze zeker vier jaar met Gerrit en Tiny bevriend geweest zijn, denken we dat het er best drie of vier geweest kunnen zijn. De bestemming was Oostenrijk en Italië, waarbij er onderweg natuurlijk een keer in Duitsland, en wellicht ook Zwitserland, werd geslapen.Er zijn aardig wat foto's bewaard gebleven, waarvan we meestal niet weten welke foto van welk reisje is geweest en ook niet wáár ze genomen zijn. Van het laatste reisje weten we de eindbestemming echter wel. Dat is namelijk "Italiaans- of Zuid-Tirol" geweest, met de bekende plaatsen Merano en Bolzano. De reisjes werden georganiseerd door "de Jong Intratours". Ze waren blijkbaar zeer tevreden met de organisatie, getuige de bus die ze op de foto zetten ...

Pa maakte altijd de foto's, zodat hij niet vaak op foto's staat tijdens vakanties. Maar door de vrienden in het reisgezelschap, zijn op deze reisjes ook vaak foto's van Pa gemaakt. Zoals onderstaande foto, die typisch een pose is van mijn vader in klein gezelschap. Hij maakte dan altijd grapjes, geintjes, gebruikmakend van de situatie. Zoals hier, waarbij hij een opmerking maakt bij het serveren ... zien we Ma, Tiny en Gerrit lachen ... Zijn grapjes gingen trouwens nooit ten koste van anderen, ze waren gewoon grappig bedoeld.

 

Ma was onderweg altijd bezig met hondjes, zoals we op onderstaande foto zien en waar Pa dan ook weer bij op staat ... trouwens, weer "reclame" makend voor de Jong ...

 

Ma is altijd met hondjes bezig ... van wie heb ik dat toch 😉 ?!

Wat ik Pa nooit had zien doen, is een winkelwagentje voortduwen. Kijk toch hier eens ...

 

Gerrit en Pa in de supermarkt ....

 

... maar dat was natuurlijk, om op één van de hotelkamers een klein feestje te maken ...

... dus daar was het winkelen voor nodig!

En hier dan nog een foto van Pa én Ma terwijl ze souvenirs aan het bekijken zijn ....

 

Ma kijkt voor een mooie stropdas voor Pa? Logisch, want hij droeg ze vaak ...
... de dassen zijn nog geprijsd in Duitse marken en Oostenrijkse shillings 😉 ...

En op onderstaande foto is het hele gezelschap aan een "beklimming" bezig, sommigen gebruikmakend van paraplu's ...

Even wat klimmen om van het uitzicht te genieten ...
Ma, als hartpatiënt, bleef verstandig beneden ...

 

In Merano genoten ze van de bloemenpracht...

... maar ook van een heerlijk terrasje ...

 

Genietend van een heerlijk terrasje ...

 Ook maakten ze een passentocht. Ze gingen naar de hoge Dolomietenpas Pordoi (2240m), waar in juni nog veel sneeuw lag. Pa was daar blijkbaar erg van onder de indruk. Hij maakte niet alleen foto's ...

Pa is onder de indruk van de geweldige sneeuwmassa op de Passo Pordoi ...

... maar hij kocht zelfs autostickers van die pas ...

Hij heeft ze nooit op zijn auto geplakt, dat was eigenlijk niks voor hem. Het was blijkbaar de indruk die de pas op hem maakte, die hem tot de koop bracht ...

 

Eén ding is zeker, ze hebben het reuze naar hun zin gehad op die busreisjes en dat straalt ook van de onderstaande foto af, die Gerrit van de overigen vijf vrienden heeft gemaakt. Die foto had Ma nog lang, nadat Pa was overleden, in haar kamer staan als getuige van die leuke laatste vakantie die ze met hem gemaakt heeft ...

 

 Zo hadden Pa en Ma een leuk leventje in de tijd dat de kinderen het huis hadden verlaten. Pa had zijn werk en bijbaantje en Ma zorgde dat het Pa aan niets ontbrak. Een traditioneel huwelijk van hun generatie. Ma had dan ook alle tijd om het huishouden te doen en nog tijd over om in de stad leuke inkopen te doen. Dat deed ze graag, met het OV naar de stad, even wat inkopen doen bij Ter Meulen, daar gelijk "uit het pannetje eten" en terug zijn (liefst op dezelfde stempel van de strippenkaart) voordat Pa thuis kwam. Verder hadden ze natuurlijk wat vrienden en kennissen waar ze tijd mee doorbrachten en "ons": hun kinderen en (klein)kinderen die regelmatig langskwamen. In 1980 vierden we met z'n tienen hun 35-jarig huwelijk, waar ik in een eerder post al over verhaalde en waar onderstaande foto is gemaakt ...

 

Ma en Pa tijdens de viering van hun 35-jarig huwelijk in 1980.
Laura, Dennis en Zwager completeren de foto

Als kers op de taart de vierden zij hun vakanties waar ze zich erg vermaakten.Het laatste reisje dat ze samen gemaakt hebben was in juni 1981 naar Zuid-Tirol, het reisje waar ik net uitgebreid verslag van heb gedaan.

 

Een paar maanden later, in november, ging mijn vader naar de dokter. Bij het hoesten gaf hij wat bloed op. Ik maakte me niet zoveel zorgen, hij was eigenlijk nooit ziek. Ik kon me de tijd niet heugen dat hij bij een dokter was geweest. Pa had vroeger best wel veel gerookt. Maar hij was daar een kleine tien jaar geleden mee gestopt, (bijna) tegelijkertijd met Diny. Zij stopte omdat ze zwanger was van Dennis, Pa stopte (ook) vanwege de steeds fellere negatieve publiciteit omtrent het roken ... dat roken kanker zou veroorzaken. Pa's huisarts, dokter Madai, zei dat Pa zich geen zorgen hoefde te maken: "het is in ieder geval geen kanker, maar ik stuur u toch door voor nader onderzoek". Maar het was wél longkanker en Pa moest aan de chemotherapie. 

 

Ik had er moeite mee om geconfronteerd te worden met een ernstig zieke vader, een beetje laf achteraf. Op het eerste bezoekuur liet ik verstek gaan, maar de dag er op was ik wel present. Het viel me mee, Pa was erg optimistisch over zijn kans op genezing, dus daar ging ik dan ook maar voor.

 

Pa hield in het begin een kladje bij over hoe zijn dag verliep in het ziekenhuis en dat zit nog tussen zijn papieren die ik thuis bewaar. Hij was heel erg blij dat Diny hem bracht en haalde naar en van het ziekenhuis voor de kuren. Ook toen hij na meerdere kuren echt wel flink ziek ervan was, waardeerde hij het ook enorm dat Diny zo zorgzaam voor hem was in moeilijke tijden. Ze kón het ook doen, omdat wij zo dicht bij elkaar woonden en relatief dichtbij het Dijkzichtziekenhuis in Rotterdam.

Een maand voor Pa's overlijden was ik bezig met een nieuwe functie binnen Unilever. Ik twijfelde of ik de functie, waarvoor ik door groepsleider Broekhoff gevraagd werd, wel zou aannemen. Ik heb toen Pa om advies gevraagd. Hij zei dat ik het moest doen. Jammer dat hij nooit geweten heeft hoe succesvol die verandering is geweest. Want uiteindelijk was die verandering een opmaat tot een wetenschappelijke promotie. Wat zou hij daar trots op zijn geweest ... en wat had ik dat graag mét hem gevierd ...

Op de (zondag)ochtend voor zijn overlijden voelde Pa zich niet lekker, maar niets wees er op dat het zijn laatste dag zou zijn. We hebben het bezoek beperkt en ik ben alleen met Dennis op bezoek geweest. Hij zat er in zijn stoel als verslagen bij. Hoewel  onderstaande foto niet op zijn sterfdag is genomen, is dit ongeveer het laatste beeld dat ik van mijn vader heb ...

 

Wij zijn niet lang gebleven, zoals ik al schreef kon hij het bezoek gewoon niet aan. Hij had pas weer een chemokuur gehad, dus we zochten er niks achter dat hij totaal geen fut had ...

's Avonds kregen we een telefoontje van Ma; "Pa doet zo raar ... ". Wij: "Bel de dokter, wij komen er aan". Toen we arriveerden was Pa al overleden, de dokter bevestigde dat even later. Hij is niet gestorven aan longkanker, maar waarschijnlijk aan hartfalen, geïnduceerd door de chemokuren. Hij kon die kuren gewoon niet aan.

Ik was verslagen, ik vond het zó oneerlijk. Pa had altijd keihard gewerkt en verheugde zich er op zijn VUT, ze waren al aan het kijken wat de mogelijkheden waren toen er kanker werd geconstateerd. Hij had een hele rits boeken op zijn boekenplank staan, ingepakt nog, die hij wilde gaan lezen. Hij is er niet meer aan toe gekomen, hij werd op een week na 63 jaar.

 

Hij werd begraven in een algemeen graf. Twee weken na de begrafenis had ik daar al spijt van. Veertien jaar later, toen die graven geruimd werden, is dat rechtgezet en is hij in het familiegraf begraven waar Ma een half jaar daarvoor al was bijgezet. Weer samen staat er op de steen ...

 

Na de begrafenis hebben we een bidprentje rondgestuurd, als dank voor medeleven. De persoonlijke tekst op dat bidprentje is als volgt ...

 

Onderstaande foto, die ook op zijn laatste rijbewijs zit, geeft een goed beeld van hem tot vlak voor zijn ziekzijn ...

 

 

Het ergste was het overlijden van Pa natuurlijk voor mijn moeder. Zij was opeens alleen en stond er met haar gevoelens de meeste tijd alleen voor. Natuurlijk hebben we haar goed geholpen met "van alles en nog wat" en namen haar ook steevast mee op weekendjes uit of korte vakanties. Maar ja, wanneer wij er niet waren, was ze toch alleen. Toch ging ze niet bij de pakken neerzitten en was ze veel op pad. Zo maar, met het OV naar Rotterdam (wat ze vroeger ook deed), maar ook (buitenlandse)reisjes maken deed ze nog steeds erg graag. Over een post of vijfentwintig 😉 zal ik verhalen over hoe goed zij, de eerste jaren na het overlijden van Pa, zich er doorheen geslagen heeft en hoe zij, ruim dertien jaar na Pa, vredig is ingeslapen.